Gud er aftur í fokus. Í mótsetning til tann boðskapin sum
aktivir gudloysingar propagera her á Føroya landi og runt klótina og sum nógvir
føroyingar eisini svølgja rátt, so er Gudurin, ella hugtakið Gud á ongan hátt,
ein avoldað, mytologisk pátrúgv.
Spádómurin hjá Friedrich Nietzsche um deyða Guds, at dagar
teismunnar og Kristindómsins vóru taldir í Evropa, gjørdist brádliga ein brotin
dreymur, tá Gudurin brádliga tyktist reisa seg aftur. Tað er ivaleyst í hesum
høpinum, at ‘The Times’ fyri árum síðani legði dent á setningin ‘modernizing God’.
Somuleiðis Richard Dawkins í propaganda dokumentar filminum ‘Root of all Evil’
tyktist sjokeraður yvir at trúgv, áhugin fyri tí andaliga og religión í Evropa
er ein dimensión sum er rakna við aftur seinastu árini. Hetta sum ex-ateisturin
Alister McGrath í bók síni: ‘The Twilight of Atheism: The Rise and Fall of
Disbelief in the Modern world’, eisini greiðir frá.
Í sínum ungu døgum, luttók
McGrath sjálvur sum ein aktivur gudloysingur í ateistiska rákinum í 70unum.
Hetta var tíðin tá hann sjálvur, Richard Dawkins og flest onnur væntaðu religión
at verða burturbeinda við endan á árhundraskiftinum. Teir kallaðu hetta rák
‘Tann stóra umafturlæran’, har í endamálið var, at føra samfelagði aftur til
nullpunkti og hareftir byrja av nýggjum, uttan Gud, heilagar skriftir og
religión.
McGrath fortelur at henda rørðsla brádliga brotnaði. Sjálvur
valdi hann saman við øðrum, við endan á 70unum, at gerast kristin, onnur
gjørdust teistar og onnur gjørdust ómetaliga opin fyri Gudinum.
Her sindraðist so spádómur Nietzsches og sjálvandi menn sum
Richard Dawkins óansæð teirra propaganda polemik vóru og standa í dag púra fyri
ongum.
Kanska ein av orsøkunum til at Gudurin aftur gjørdist
modernaður í modernaða huga okkara, er tí at áhugin hevur gjørt um seg, eisini
í tí akademiska heiminum. Við øðrum orðum, akademikarin innan vísindini og
heimspekingini hevur havt ilt við, at lagt hugtakið ‘Gud’ tilsíðis. Tó at mangir
av hesum kanska orða seg um Gudin sum ómodernaðan og mytologiskan, so opinberar
hesin útvortis hugburður, lítið um teir tankar sum hesir innast inni mugu bera
uppá. Sum eisini vælkendi fysikarin Fred Hoyle tordi at luta: “…sjálvt um flest vísindafólk vraka
religión, valdar hetta tonkum teirra meiri enn hjá prestunum”.
Ateisturin Quentin Smith skrivar í hesum sambandið: ”God is
not dead in academia; he returned to life in the 1960s and is now alive and
well in his last academic stronghold, philosophy departments (Quentin Smith:
the Metaphilosophy of naturalism, Philo 4.no 2).
Ein av høvuðs orsøkunum til hetta skifti vóru, ivaleyst tær
uppdagingar sum indikeraðu at alheimur okkara hevði ein uppruna. Ateistar
gjørdu sær undan hesum galt av, at alheimurin av nátturu var statiskur, ævigur
og uttan uppruna. Men hetta nýggja paradigmuskiftið hevði við sær, at
alheimurin nú hevði eina upprunaliga byrjan og hetta broytti alt.
Reaktiónirnar vóru ymiskar, tað vóru summir gudloysingar sum
av hesum fóru á glið, tildømis ex-ateisturin Antony Flew. Í bók síni ‘There is
A God’ skrivar hann:
When I first met the big-bang theory as an atheist, it
seemed to me the theory made a big difference because it suggested that the
universe had a beginning and that the first sentence in Genesis (“In the
beginning, God created the heavens and the earth”) was related to an event in
the universe. As long as the universe could be comfortably thought to be not
only without end but also without beginning, it remained easy to see its
existence (and its most fundamental features) as brutes facts…But the big-bang
theory changed all that…This radically altered the situation…
Modern
cosmologists seemed just as disturbed as atheists about the potential
theological implications of their work. Consequently they devised
influential escape routes…136-7.
Flew leggur somuleiðis áherðslu á, at ateistar í hesari
gransking slett ikki hava fylgt við vísindaligu tilgongdini, men hava ligið
aftanfyri:
“Now most of my above discussions were carried on
independent of developments in modern cosmology. In fact, my two main
antitheological books were both written long before either the development of
the big-bang cosmology or the introduction of the fine-tuning argument from
physical constants. But since the early 1980s, I had begun to reconsider. I
confessed at that point that atheists have to be embarrassed by the
contemporary cosmological consensus…” (134-5).
Flew er dømi uppá teir ateistar, eins og McGrath, sum tordu
at broyta meining. Men Flew sipar eisini til tað meiri negativu reaktiónina, tí
‘Big bang ástøði’ hevði ávirkan ikki bara á ateistar, men vísindafólk sum
heild. Gud gjørdist nú knappuliga relevantur, eisini í vísindaligum høpið, sum
eisini Hoyle gav okkum eina ábending av. Hetta førdi sjálvsagt til ómetaliga
negativa reaktión, sum eisini Stephen Hawking skrivar:
Nógvir fysikarir gjørdust
illir. Men religiøsir leiðarir, sum trúðu á skapan frøddust, tí her var
vísindaligt prógv (The universe in a nutshell, p. 41).
Quentin Smith vísir
somuleiðis á, at fyri gudloysingar sum heild, hevur hetta verið ov nógv av
einum munnbita, og at tøgn teirra millum hevur valda, viðvíkjandi uppruna
alheimsins:
“…millum ateistar hevur
tað verið ein vemmlig tøgn og aftursvarið veikt og ósjónligt” (Quentin
Smith, A Big Bang Cosmological Argument
For God’s Nonexistence, 1992).
Tíðskil kunnu vit innan modernaða vísindaheimin bólka
reaktiónina upp í tey 1) hvørs skepsis mátti boyggja seg fyri veruleikanum, 2)
tey sum full í fátt og gjørdust ill, 3) tey sum hava valt at tiga.
Ein fjórði bólkur fevnir um tey, sum uttan endiliga at gerast
kristin ella teistar valdu at vera opin fyri at Gudurin møguliga er til. Her
kunnu vit sipa til Robert Jastrow, ein leiðandi NASA vísindamaður, bæði
fysikari og kosmologur og fyrrverandi leiðari og stovnari av NASA Goodard
Institute for Space studies. Í bókini ‘Until the Sun dies’ skrivar Jastrow:
‘Was it “Thine all powerful hand that creates the world
out of formless matter”? And this last question, more interesting than any
other can never be answered; we can never tell whether the hand of God was at
work in the moment of creation…(16). The universe, and everything that
has happened in it since the beginning of time, are a grand effect without a
known cause (17). An effect without a cause? That is not the world
of science; it is a world of witchcraft, of wild events and the whims of
demons, a medieval world that science has tried to banish. As scientists, what
are we to make of this picture? I do not know…(17).
Now we see how the astronomical evidence leads to a biblical view of
the origin of the world. All the details differ, but the essential element in
the astronomical and biblical accounts of Genesis is the same; the chain of
events leading to man commenced suddenly and sharply, at a definite moment in
time, a flash of light and energy’
(21).
Bíbilski Gudurin
Hugtakið Gud, ein Gud sum er til og sum skapti alheimin og
møguliga fleiri alheimar, er tí slett ikki ómoderna myta. Nógvir serfrøðingar
halda at hugtakið Gud er samanberandi við vísindina um uppruna alheims og
møguliga er tann logiska forkláringin uppá tilveruna.
Men hartil eru vit ikki inni á bíbilskari grund enn. Eftirfylgjandi
spurningurin er, samsvarar Gudurin í Bíbliuni við nýmótans hugsan og hugtøk?