Tuesday, December 27, 2011

William Lane Craig kritiserar bókina hjá Richard Dawkins 'The God Delusion' í Oxford (2011)

Hetta er so tað videoupptøkan av Oxford áttakinum, har William Lane Craig og fyrireikarirnir høvdu vænta og vóna at Richard Dawkins fór at møta upp og verja vælkenda verk sítt 'The God Delusion'.



Bókin hjá Dawkins, er í mínari verð tað reina møsn, ein desperat og vánaliga roynd hjá einum rættuliga desperatum nýateisti í gevur seg út á eitt økið har hann als ikki grynnir.

Dawkins møtti sum tey flestu høvdu vænta, slett ikki upp. Nakrir av tilhengarunum hjá Dawkins hava forsvara hansara fráveru við avgerð hansara, um ikki at kjakast við kreationistar. Men Dawkins hevur áður sagt seg vilja kjakast við ein og hvønn sum torir, serstakliga ein kalibara av serklassa; her hevði hann so møguleikan.

Aðrir hava av røttum viðmerkt, at Dawkins ikki møtti upp, eftir sum serfrøðisligu eginleikar hansara liggja í lívfrøðini og ikki í heimspekingini og søguni. Rætt, men hví hevur maðurin so vavt seg inn í eitt økið, har hann hevur skriva ein heila bók, eina bók sum enntá gjørdist ein bestseljari.
Um religiónsfrøði og heimspekið ikki eru økið hansara og um bók hansara, sum enntá av fleiri ateistum verður rokna sum bæði vánaliga og villeiðandi, er tað jú eyðsæð at kristnir kjakarir ynskja at diskutera innihaldi av avrikinum. Harnæst kunnu vit av røttum siga at Dawkins er skyldigur, at geva okkum svar uppá polemisku royndinar at útsverta bæði teistar og teismuna.

Avbjóðingin til Dawkins um at kjakast um bókina við William Lane Craig og fráverða hansara, prógvar tí neyvan annað, enn at Dawkins heldur enn fegin vil útgeva skrivaðan propagandalesna sum økir um pengahylin, men tó ikki vil standa til svars fyri sínar ákærur.

So mikið fyri 'the brigths'.

Monday, December 26, 2011

Kristindómur, 'Global Warming' og heimsins undirgangur


Nógv verður tosa nú á døgum um enda heimsins, so sum 'global warming', okkara møguliga samanbrest við eina skjótt ferðandi komet ella ein annan rúmdarlut, sum skal gera enda á okkum øllum. Filmar sum Deep Impact, Armageddon, The Knowing, 2012 og aðrir hava ivaleyst verði atvoldin til at økja um óttan í sinnið hins einstaka.

Men hvat sigur Bíblían um enda heimsins, um globala oyðing og nátturu katastrofir?

Sjálvt um Bíblian ikki altíð linkar slíkar hendingar við endatíðina, so er tað opinlýst í bíbilskum høpið, at slíkar hendingar koma at sermerkja endatíðini og eru tekin uppá at endin er nær.

Í hesum innlegginum skal vísast á nakrar av teimum katastrofalu hendingunum sum koma at sermerkja endatíðina, tað vil siga, tíðina áðrenn menniskjasamfelagið sum vit kenna til tað, gongur til grundar.

Fyrst er at siga, at Bíblian tosar um 'tey sum oyða jørðina'. Ilt er at siga um hetta brotið kann nýtast í høpinum av nátturudálking, um talan ikki heldur er um tey sum spilla jørðina í mutri, korruptión og óndskapið. Men við versinum fylgir eisini ein greið ávarðing:

'...og táið Tú skalt oyða tey sum oyða jørðina' (Opinberingin 11: 18)

Tað er tí eingin loyna, at Bíblian greitt og týðiliga umtalar eina ræðutíð, eina globala oyðing av menniskjasamfelagnum, har í nátturukrefturnar so at siga ganga amok.

Í Lukas 21: 25-26 lýsir Jesus hesa tíðina ómetaliga dapurt:

'Tekin skulu vera í sól, mána og stjørnum, og á jørðini skal angist og vónloysi koma á tjóðirnar; tí havið og bylgjurnar brúsa, og menniskju ørmaktast av ótta og angist fyri tí, sum yvir jarðarríki kemur; tí kreftur himmalsins skulu skakast.'

Tað sum ein eigur at bíta merki í, er at okkurt skal koma yvir jarðarríkið, menniskjuni skulu ørmaktast og vónloysi fer at søkja seg oman yvir tjóðirnar.

Ivaleyst beskrivar hetta umstøður har eingin vend kemur í, eingin loysn og eingin útvegur.
Jesus tosar her um broytingar úti í himmalrúminum, í stjørnuleiklutunum og teimum lutunum sum eru nærmast okkum. Men eisini sipar Jesus til veðurlagsbroytingar, serstakliga sum hann leggur dent á, at 'havið og bylgjurnar brúsa'; serstakliga hetta seinna fer at skapa angist og vónloysi í heimssamfelagnum.

Nakrar av globalu ræðuleikunum eru eisini at lesa um í Opinberingin, seinasta bókin í Bíbliuni og hesir eru ikki minnið tespiligir. Um ein skal dvølja á nakrar av teimum faktorunum sum í dag skapa miklan angist (og her hugsi eg um tríggjar), kunnu vit í samband við Opinberingina, nevna tildømis lutir í falla niður úr rúmdini. Jóhannes sær tað sum hann beskrivar eins og eitt brennandi fjall í dettur niður í havið; hann beskrivar síðani sum fylgju harav eina øgiliga, heimsumfatandi oyðilegging:

'...tá var tað eins og stórt, brennandi fjall kasta í havið. Og triðingurin av havinum var blóð. Triðingurin av hinum livandi skapningum, sum í havinum vóru, doyði, og triðingurin av skipunum gekk burtur' (Opinberingin 8: 8-9).


Seinni beskrivar Jóhannes broytingar í sólini og tess ávirkan á jørðina:

'Fjórði eingilin helti úr skál síni á sólina; tá var henni givin at brenna menniskjun við eldi' (16: 8)

Harnæst sær Jóhannes eisini fyri sær, oyðingina av jarðarlendinum:

'...stórur jarðskjálti kom, slíkur, sum ikki hevur verið, frá tí menniskju vóru til á jørðini--slíkur jarðskjálvti, so stórur. Hin stóri staður fór í tríggjar partar, og býir tjóðanna fullu...' (16: 18-19)

Í hesum sambandi kann ein ivaleyst sipa bæði til vísind og til katastrofufilmar. Tá eg lesi um brennandi fjallið í dettur niður á jørðina í Op.8, hugsi eg við tað sama um filmin 'Deep Impact', tá ein stórur steinur úr rúmdini rakar havið og skapir eina aldu sum útslettar eina rúgvu av lívið. Í samband við hitan ella eldin frá sólin í Opinberingini 16, hugsi eg um filmin 'The Knowing' har í ein knappuligur sólarvindur gerð enda á øllum lívið á jørðini.

Somuleiðis tá Jóhannes sær fyri sær oyðileggingina av heimsumfatandi jarðskjálvtum, kann sipast til eina kanning um møguleikan fyri 'jarðskjálvtastormi', ein teori sum var frammi fyri nøkrum árum síðani.

http://www.bbc.co.uk/science/horizon/2003/earthquakestorms.shtml

http://en.wikipedia.org/wiki/Earthquake_storm

Í hesum sambandi, kundi ein eisini sipa til filmin '2012', sum snúði seg um broytingar undir jarðarskorpuni og í jarðarplátunum, har jarðarlendið knappuliga hvarv og sakk niður í undirgrundina; eisini nakað sum Opinberingin møguliga indikerar fyri.

Tíðanverri, er nógv av hesum, ikki tað reina science fiction (hevði tað verið so væl). So ræðandi sum tað ljóðar og er, so eru hetta møguligar framtíðar katastrofir sum nútíðar vísindafólk bera ómetaligan ótta fyri.

Í hesum sambandi er tað tó áhugavert tá ein hyggur at, eitt nú Opinberingini, at ongar av hesum hópoyðishendingum skapa í sær sjálvum eina kataklysmiska alheimsoyðing, men saman, nærmast kollektivt, tykjast tær at gera enda á verðini sum vit kenna til hana.

Nær Jesus tíðarfestir endatíðina?

Jesus veitir okkum onga beinleiðis tíðarfesting í samband við oyðingina av menniskjasamfelagnum, men leggur kortini dent á í versinum frammanundan nátturukatastrofurnar, at henda tíðin byrjar, tá tíð heidninga kemur at enda, sum í samanhenginum leggur upp til at tjóðin Ísrael skal slíta seg undan okið heidningana og taka land Ísraels og býin Jerusalem aftur:

'Tey skulu falla fyri svørðsegg og verða herleidd til allar tjóðr, og Jerusalem skall liggja niðurtraðka av heidningum, inntil tíð heidninganna er at enda' (vers 24).

Hetta versi sipar sjálvsagt til tíðina 1948 líka til ídag.


Profetiðir um Ísrael nú og í endatíðini

Bíblian leggur tó dent á, at sjálvt um heidningatíðin er komin at enda, í tí samanhenginum at Ísrael hevur leysrivið seg undan makt teirra, so er tjóðin Ísrael tó ikki undansloppin tjóðana ágangi. Í bókini Zakarias, sum er næstseinasta bókin í Gamla Testamentið, talar Gud frá munnið Zakariasar:

'Spádómur -- orð Harrans um Ísrael. So sigur Harrin...Eg geri Jerusalem til sløðriskál fyri øll fólkasløgini rundan um tað; eisini Juda skal fáa tað at vita, tá ið Jerusalem verður kringsett. Tann dagin skal Eg gera Jerusalem til hav fyri øll fólkasløg; ein og hvør sum roynir at lyfta tí, skal særa seg sjálvan. Øll fólkasløg á jørðini skulu savnast móti tí' (Zakarias 12: 1-3).


Hetta samsvarar ómetaliga væl við tað støðu Ísrael hevur byrðast undir síðani Ísrael var stovna. Tjóðin er jú umgyrd av muslimskum fíggindalondum, hvørs religiøsa dogma kallar á muslimsku tilhengararnar at útrudda ísraelska statin og tess íbúgvar, eins væl og allar jødar. Koranin er tann bókin, sum lýsir kristin og jødar sum ringastu av øllum skabningum. Haditin (islamsku traditiónirnar) leggur dent á, at dagurin kemur tá muslimar fara forkoma hvørjum einstaka jøda í einum stórum blóðigum hópdrápið.

Tað sum verri er, er at ikki einans eru tað og verða tað muslimsku londini, sum ynskja at venda sær ímóti ella enntá forkoma Ísrael og tess íbúgvum, Zakarias leggur somuleiðis dent á at allar heimsins tjóðir skulu venda sær ímóti Ísrael sum tjóð. Bíbilska myndin vit fáa av tí umstøðu sum Ísrael kemur at finna seg í eftir endurstovnan landsins, tykist tí at verða ein ómetaliga svár tíð.

Vón

Tá ein hevur lisið seg ígjøgnum allar hesar ræðuleikar, so eru tað tó ikki nátturukatastrofirnar og vandin fyri globalari hópoyðing sum fyllir og bindur mín hugaheim.

Tað størsta av øllum er, er at Bíblian gevur og bjóðar tær og mær, eins væl og mannaættini vón.

Sunday, December 25, 2011

Nýggj avskriving av teimum elstu Nýtestamentligu Papyrusbrotunum av Jóhannesar Evangeliinum útkomi


Talan er um eitt átak innan tekstkritik, paleograpy og papyrologi við fokus á Jóhannesar Evangeliið, har elstu og týdningarmiklastu handritini eru: P5, P6, P22, P28, P39, P45, P52, P66, P75.


Slík átøk er gjørd fyrr, nevnast kann bókin hjá Philip W. Comfort og David P. Barrett The Text of the Earliest New Testament Greek Manuscripts. Men her er so ein nýggj roynd, fullførd av tekstkritikkarum og papyrologum í Universitetinum í Birmingham.

Í stuttum kann sigast um handritini:

P5, handrit frá umleið ár 250, sum inniheldur partar av Jóhannes 1, 16 og 20.

P22, frá triðja árhundra, sum inniheldur partar av kapitlunum 15-16. Hesin teksturin og handritið er ein týdningarmikil tekstur í kjakinum millum kristin og muslimar.

P28, frá triðja árhundra, inniheldur kapitul 6.

P39, frá triðja árhundra er av stórum týdningi, eftirsum teksturin er í familju við tvey onnur týdningarmikil handrit: 1) Codex Vaticanus, sum er eitt unciel handrit úr fjórða árhundra, 2) P75, sum eisini gongur undir heitinum Bodmer Papyrus, sum er eitt handrit skriva einaferð í árunum 175-225 og inniheldur Lukas og Jóhannes.

P45, sum vanliga er tíðarfest ár 200 og eldri, men av summum er tíðarfest umleið ár 170 og gongur undir heitinum Chester Betty Papyrus I, sum innheldur øll fýra Evangeliini. Harav er Markus av týdningi eftirsum teksturin tykist at verða í familju við hypotetiska tekstin úr Kæsarea.

P52, annars kent sum John Ryland teksturin; sigst at verða elsta handritið av Jóhannesar Evangeliinum, vanliga tíðarfest millum ár 100 og 150.

P66, eisini kent sum Bodmer Papyrus II, inniheldur tað mesta av kapitlunum 1 til 14 í Jóhannes. Handritið er skriva einaferð umleið ár 200. Handritið vísir á at skribenturin hevur nýtt bæði tekstir úr Alexandria og tann Vesturlendska.

P75, við heitinum Bodmer Papyrur, innheldur part av tekstinum hjá Lukas og Jóhannes og er frá tíðini 175-225.

Kelditilfar:

Bart Ehrman, Misquoting Jesus: The Story behind who Changed the Bible and Why
Bruce Metzger & Bart Ehrman, The Text of the New Testament: It's Transmission, Corruption and Restoration
Burnett Hillman Streeter, The Four Gospels a Study of Origins
George Eldon Ladd, The New Testament and Criticism
Graham Stanton, Gospel Truth: New Light og Jesus and the Gospels
Philip Comfort, The Origin of the Bible
Raymond Collins, Introduction to the New Testament

Saturday, December 24, 2011

Nóas Ark Funnin?


Hetta er ikki fyrstu ferð og hetta er meiri enn eitt ára gamalt og eg eri eitt sindur skeptiskur hesum viðvíkjandi, men rættuliga áhugavert kortini. Er tað nakar sum veit og kann siga meiri um hetta?

Skuldi tað verið nakað í hesum, so mátti tað verði møguligt hjá heimsamfelagnum at leggja eitt sindur av peningi tilsíðis og sendi eitt lið av serfrøðingum og søgugranskarum niðan á fjallið útdýpa hetta. Haldi annars at summar av viðmerkingunum sum National Geographic framleggur eru søguliga órímiligar. Tildømis kann eingin við vissu siga, at tað ikki var fyrrenn í 10 BC at fjallið var sett í samband við hendingina úr Fyrstu Mósibók. Slík BC nágreiniligheit er í veruleikanum ómøgulig.
Veit heldur ikki, um framlagda alternativi, at hetta í veruleikanum bara er ein gomul 'shrine' ikki er eitt sindur misvísandi. Um tað er so torført at náa slíkar hæddir, so ivist eg eitt sindur í pástandinum um eina 'shrine'. Haldi tó eisini at tann eini viðmerkjarin framleggur eitt áhugavert argument, nemliga at sjónbandið er ein roynd at lokka ferðafólk á hasar leiðir.


Summir kritikkarir tilknýttir at meiri ateistiskum bólkum, so sum blogginum niðanfyri, tykjast tíðanverri bara at skava hetta tilsíðis við tí annars vantaðu og ósunnu skeptisismuni og látursgerð; ein tendensur sum viðmerkjarir á sama blogginum eisini hava biti merki í:


Men tað eru eisini fleiri hard-core kristnir kreationistar sum ivast um hetta veruliga er Ark Nóasar:

http://www.foxnews.com/world/2010/04/30/noahs-ark-hoax-claim-doesnt-deter-believers/

Eitt er eyðsæð, skuldi eitt skip verið funni júst á hesum fjøllunum, so verða tað mong sum ivaleyst koma at klóra sær í nakkanum. Mangir serfrøðingar kunnu vantandi verða hildnir fyri spot, men kortini og vantandi, skulu vit sum ikki einaferð, til at hoyra uppá heilar brokmanslestrar av burturforkláringum; kort sagt tað kemur at standa ómetaliga hart á í tí akademiska heiminum. 

Wednesday, December 21, 2011

Útgangsstøði í mínum iva um Menningarlæruna



Í veruleikanum er eg ein 'Tummas'. 

Í kristnum og bíbilskum týdningi, er tað ein sum ivast og slett ikki er opin. Hetta er kanska tí at trúarverju liggur í mínum lyndi, tí eg skal nemliga hava 'evidence' fyri øllum. 

Eg havi sjálvandi ivast um Gud, í mínum lívið onkuntíð, eg havi eisini ivast um religión, Bíbliuna og alt møguligt annað. 
Á sama hátt hevur lesnaður og skúlagongd tiltíðir volt mær iva. Men hetta skal eisini takast sum ein positivur hugburður, tí eins og eg haldi tað verða uppá sítt pláss, at lærarin sáar iva um mína heimsmynd og áskoðan, so vóni eg samstundis at hesin má vænta og verða jaligur fyri, at eg loyvi mær ivast, bæði hann ella hana sum lærara, hansara ella hennara førleikar, samstundis sum eg ivast um tað vegleiðing hesin gevur okkum. 
Hetta kann sjálvandi eisini yvirførast til kjakið innan vísind og menningarlæruna. Men tá tykist tað sum um ein ikki hevur loyvi at ivast, tað verður rokna av einum, at ein má og skal lata flóta við streyminum. Ein skal møguliga enntá inndoktrinerast, fyri at ein ikki skal heysta avleiðingarnar.


Í 2008 kom dokumentariski filmurin ‘Expelled: No Intelligence Allowed’ út á marknaðin. Innihaldið er ein roynd at grundgeva fyri ‘Intelligent design’ og samstundis at sáa iva um menningarlæruna.

Filmurin hevur sjálvsagt verði avbera nógv kritiseraður og demoniseraður. Eg yvirdrívi neyvan tá eg sigi, at bæði framleiðslan, og filmurin sjálvur eru av bæði amatørum og serkønum kritikkarum vorðin útpensla, sum eitt serstakt ‘case-study’, dømi uppá eitt óvísindaligt og óerligt avrik.
Somuleiðis verða tey sum antin dáma ella sitera filmin, sjálvandi rokna at verða bæði býtt og at meta heilt til grin fyri almenninginum. Hendan propaganda demonisering tók heldur ikki langa tíð at náa til máls.

Eg eri samdur at kritikkur er týdningarmikil og ivaleyst hevur filmurin sínar feilir, men so kann ein spyrja um nøkur dokumentarisk sending kann sigast at verða feilfríð? Enntá sendingin ‘Mosque Undercover’ hjá Dispatches (ein sending sum var hart tiltrongd og sum eg gjarna vildi tikið fult undir við) var langt í frá feilfri.

Ivaleyst var tað eisini eitt motiv og bias aftanfyri filmin ‘Expelled’, men hvør vísindamaður og hvør granskari kann siga seg undan bias, helling og fordómum? Eru vit veruliga før fyri at avnokta, at nógv vísindafólk, eru av tí avgjørdu áskoðan, at skuldi ‘ID’ vunnið slagið, so hevði samfelag okkara møguliga verið yvirført aftur til umstøðurnar í døpru miðøldina (ella soleiðis ljóðar pástandurin)?

Hvør skuldi tí ikki sagt, at um lygn og falskan kunnu bjarga samfelag okkara, so er sannleikin ikki kærkomin? Og so kann ‘follow the evidence wherever it leads’ hugburðurin bara sleppa sær av hundin og til.

Hetta í sær sjálvum vísir ikki ID aftur, men slíkur hugburður kann sjálvandi nýtast í tí argumentering, at vísindin kann stýrast av motivum einstaklinga og harvið fjøldini, sum hava eitt hvørt til endamáls.
Ein slíkur avgjørdur pástandur frá mínari síðu hevði tó ikki verði rættur og heldur verði at meta sum ørðskapur, men tað útilukkar nú heldur ikki møguleikan.

Ein kundi sjálvandi sagt at tað er ‘semja’ (consensus) millum fleiritalið av vísindaligu serfrøðingunum, men havi eg lært nakað av 7 ára søguligari gransking innan bíbliukritikki, so er tað ein tendensur millum serfrøðingar bara at uppáhalda ávísar pástandir, sum bara nakrir einstakir hava gjørt sær ómak at útdjúpa seg í, og enntá millum hesar einstøku er hvørki ‘consensus’ um detaljur ella niðurstøðu. Eg spyrji tí meg sjálvan, er hetta sama tilgongdin innan menningarlæruni, tí slík gransking stinkar líka nógv av motivum og bias, sum kjakið innan bíbliukrikki og tá skal ein verða ómetaliga varðin?

Trupuleikin innan bíbliukritikki, er at ein skal hava granska væl og leingi, bæði fyri at uppnáa fullu myndina, men eisini fyri at kunna seta seg ímóti serfrøðinginum. Tað eru bara tey heilt fáa sum tíma og megna hetta og sum yvirhøvur koma inná slík økir av granskingini og sum síðani hætta sær ella vilja, eftirsum ein risikerar vandan av akademiskari útihýsing, ella at ein letur upp fyri møguleikanum av einari yvirnátturligari áskoðan.
Eisini hugsi eg um ‘innlits faktorin’. Eg vænti neyvan at vísindafólk innan menningalæruna hava líka nógv innlit inn í tilgongdina av menningini, sum fevnir um fleiri milliónir ár, sum søgugranskarir hava av Ur-Kristindóminum.


Eisini øtar tað meg, at óansæð tað nógv tilfar vit hava til taks, fyri at seta upp eina nokso nágreiniliga mynd av Ur-Kristindóminum, so velja kritikkarir heldur at upphugsa og framleggja hypotesur sum slett ikki kunnu grundgevast fyri og sum slett ikki hoyra veruleikanum til, bara tí at veruleikin ikki er kærkomin. Við hesum verða milliónir av lítivitandi næmingum á miðnámskúlum og universitetum, beinleiðis villeiddir. Aftur hugsi eg, er hetta saman tilgongdin innan nógvari nátturuvísind?

Men hvør skal peika hetta út, hvør hevur førleikan, dirvið og ynski? Verða tað BA ella MA næmingar og tað í einari vísind, har innlitið ikki er til taks eins og í bíbliusøgugranskingini?
Ella vildi slíkur kritikkur komi frá fleiritalinum innan serfrøði, har óttin fyri at verða ‘expelled’ týðiliga er til staðar og annars motivini (sum kanska í nógvum førum, eru positiva sinnað), hava gjøgnumsúrga hvønn krók á fróðskaparsetrum og granskingarmiðstøðum? Ein slíkur vildi kanska sagt: hvat væl hevði eg og havi eg?


Saturday, December 17, 2011

Friday, December 16, 2011

Christopher Hitchens deyður


Heimskendi ateisturin og høvundurin Christopher Hitchens andaðist ígjár, eftir at hava stríðst við krabbamein í longri tíð og seinastu dagarnar av lungabruna.



Niðanfyri er eitt podcast frá William Lane Craig um Christopher Hitchens upptikið fyri fleiri mánaðum síðani:

Thursday, December 15, 2011

Richard Dawkins sigur at menniskjalívið ikki er absolut heilagt

Um gudloysi fær fastatøkur á einum samfelagið, hvat virði kemur so at liggja í einum menniskjalívið?

Richard Dawkins sigur, at hetta hevði verði endin á hugburðinum at 'human life is absolutely sacred'.


Hann sigur at sermerki, eigur at liggja í líðing, heldur enn á virði menniskjans. Ivaleyst leggur hann her dent á, fosturtøku og aktiva deyðshjálp. Argumentið liggur eitt nú í, at vit til tíðir, velja at drepa fíggindan um tað tænir einum positivum endamálið.

Eg skilji væl argumentið Dawkins framleggur um neyðugu avgerðina, at taka upp vápnini í ávísum tíðum og umstøðum; eitt nú vildu stríði móti Hitler og Japan undir Seinna Heimsbardaga verið tvey týðilig dømir. Men hevur maðurin rætt í, at hetta samsvarar við nútíðar trendin innan fosturtøku og møguliga aktiva deyðshjálp?

Eg ætli mær ikki at koma stórvegis inná hesi bæði í hesum innleggi. Men vit eru vælvitandi um at Vesturheimurin hevur redusera sítt upprunafólk við 20 prosentum, grunda á 40 ára fosturtøku. Í Svøríki liggur hetta um eina millión, tey seinastu 10 árini (um eg minnist rætt). Í Føroyum kostar fosturtøkan landinum, tveir skúlaflokkar um árið.
Við tosa ikki bara um persónar sum verða fødd við ymiskum brekið (hesi hava í mínari verð somu rættindi sum øll onnur), men eisini um slík, sum annars vildu verði fødd uttan brek. Hesi vildu inkludera okkara núverandi og framtíðar, arbeiðsfólk, læknar, sjúkrasystrar, lærarar, vísindafólk, vinnulívsfólk, serfrøðingar innan økonomi og politik, etc.
Evropa hevur í longri tíð tyst eftir arbeiðsmegi og sum Matthew Wright í Channel 5 sendingi 'The Wright Stuff' segði tað: "var tað ikki fyri stóru innrásini av innflytarum hevði Ongland, í dag ligið á knøunum".

Eisini haldi eg at fosturtøka týðiliga opinberar ein ikki-kristnan hugburð av ábyrgdarloysi. Ómoralur, ótrúðskapur og sjálvsøkni er ein týðandi orsøk..

Eg haldi tí slett ikki, at Dawkinsa analogi við at fara í kríggj er samsvarandi. Eitt nú var seinni heimsbardagi týðandi, eftirsum endamálið var at bjarga menniskjum undan kúgan og líðing. Í tí førinum vóru mong lív tikin av tí einu orsøk, at lívið er absolut heilagt. Eitt sindur mótsigandi, men soleiðis fungerar heimurin vit búgva í.

Men við hesum kann fosturtøka ikki samanberast. Fosturtøka er í flestu førum, eitt úrslit av ábyrgdarloysi og einari flýggjan undan ábyrgd. Hetta er sjálvandi væl skilligt um ein bara hevur 70 ár at liva í og tað sum veruliga geldur er 'eg, mær, mítt'. Tí skilji eg væl at fosturtøka er rættuliga samsvarandi við eina meiri gudleysa áskoðan (sjálvt um eg veit, at ikki allir gudloysingar eru fyri fosturtøku).

Somuleiðis við aktivari deyðshjálp. Tendensurin er ídag, ikki longur bara at veita teimum hjálp at doyggja, sum ikki seta seg før fyri, at liva áhaldandi við pínufullari, deyðiligari sjúku. Tendensurin í nógvum úttalisum, er eisini blivin tann, at eldra ættarliði er blivin ein byrða. Manglandi barnsburður skapir óbalansa og nøkur eru av tí áskoðan, at hesi eldru, kanska áttu at verði eggja til at latið teirra lív, heldur enn at fara á eitt ellisheim har skattakrónurnar frá okkum fáu eftirsitandi, skjótt ikki koma at muna.

Aftur er talan um ábyrgdarloysi og nakað sum er beinleiðis óetiskt.

Eg loyvi mær tí at siga, at óansæð hvussu væl Dawkins argumenterar jaliga fyri einum gudleysum samfelagið, har menniskjalívið ikki er absolut heilagt, eru dømini oftani knýtt at ómoralskum ábyrgdarloysi. Heldur ikki kann maðurin garantera fyri, at markið um etisku virðini ikki verður flutt frá núverandi støðuni, tá hansara dentur á líðing einaferð verður ein holdningur, sum man bara tveitir afturum seg.

Hesin holdningurin hjá Dawkins er tí vandamikil, tí etikur sum ikki er absolutur, kann reduserast og førkast hagar ein vil, og tá kann ein lættliga trakka inní heimin hjá Stalin og Hitler.
Um menniskjan kann reduserast til eina afrikanska apu, ein fisk úr havinum, eina maskinu, ella ein klump av vælskipanum tilfarið, so er lítið høpið í at grundgeva fyri etikki, eftirsum hesin verður mettur subjektivur og tá kann talan verða um meiri enn embryos, ommir og abbar.

Læt ikki Dawkins sannføra teg við hugleiðingum, hann neyvan trýr uppá sjálvur og sum nógvir góðir ateistar ikki trúgva heldur.

Tuesday, December 13, 2011

Vælkomin til 'The Planet of Fish'

Í undanfarna innlegginum komu vit inn á 'The Planet of the Apes', úttalisi hjá Richard Dawkins, at vit øll eru afrikanskar apir. Men um fólk í føroyum og aðrastaðni í verðini, eru afrikanskar apir, hví so ikki fara uppaftur longur aftur í forfedranna kedu. Tað eru jú fleiri av hesum vísindamonnum sum somuleiðis pástanda, at okkara fyrstu forfedrar, fingu nóg miki av havlívinum, lótu havið og familju sína eftir seg og búsettu seg á turrum lendið. Gera vit tí ikki rætt í, at rokna okkum og kalla okkum fyri havdjór? Um Dawkins er ein apa úr afrika, so er hann eisini eitt havdjór frá havinum; sum ein viðmerkjari her á blogginum segði tað, so eru vit øll í familju við toskar og makrel.
Eg meini so við, tað verður seinur dagur tá eg og tú fara aftur í frumskógina í Afrika at hanga runt í trøðunum. Hví bera heitið 'afrikansk apa, um tú ikki kanst bera heitið 'fiskur úr havinum'?

Tað mugu vit heldur ikki gloyma, tað var opinbart ein havdjórsflyting uppá turt land, men tað var eftir onkrum at døma, eisini ein massaflyting av turrlendis djórum til havs.


Og so ein seinasta, sum einki hevur við evnið at gera: 



Monday, December 12, 2011

Er Richard Dawkins ein Afrikansk apa?

Hetta brotið er tikið úr einari dokumentarsending sum Dawkins sjálvur hevur lag til rættis. Veit tó ikki heilt, um hetta youtube brotið, inniheldur eitt hálvgum rasistiskt úttalsi (avhengur ivaleyst av um viðmerkjarin sjálvur er uppruna afrikanari). 

Men tað útilukka, nú hava vit so fingi tað við: Richard Dawkins sigur seg sjálvan verða eina afrikanska apu og hann er enntá stoltur av tí. 

Heilt erligt, eg veit ikki hvar í markið liggur, eitt er tann nærum avgjørdi pástandurin úr bókini 'The Selfish Gene', at ein kopimaskina onkursvegna, av tilvild, uppstóð í havinum, sum uppruni til fyrstu kyknuna. Ella eitt nú, tann seinna og meiri vælkenda hypotesan og alternativi at vit, 'apur' eru úrsliti av tí lívið sum rúmdarverur einaferð plantaðu á klótini. 

Men nú má verða sloppi á mál, nú eru vit eisini øll vorðin bólka sum 'afrikanskar apur'. Welcome to 'the Planet of Apes'. Ella hví ikki 'The Planet of Fish', tí uppruni okkara liggur jú onkustaðni í havinum; við øðrum orðum eru vit øllum somul, ikki bara afrikanskar apur men havfiskar. Við hesum er tað so staðfest, at eg og Dawkins heilt sikkurt ikki eru í slekt:

Sunday, December 11, 2011

NASA serfrøðingurin og agnostikarin Robert Jastrow: Gud er møguliga til


Ein øtast í løtuni yvir tann manglandi opinleika, vit í løtuni síggja í úttalisum og hugburðinum hjá mongum gudloysingum. Hesin hugburður sum gevur seg út fyri at verða grundaður í fakta, men sum í veruleikanum, eina vísir á desperatu royndina at varveita teirra materialistisku heimsmynd. Hesin hugburður, sum nøkur hava givi heiti 'radical skeptisisma'. 
Hesin gudleysi hugburður tykist í mínari verð, alt ov veruleikafjarður og í nógvum førum mótsigandi og alt ov lítið úthugsaður. Mín persónliga niðurstøða er tí, at ateisturin heldur seg til hendan hugburð og tess argumentir, ikki tí at hetta kann logiskt grundgevast fyri, men tí at ateisturin hevur mikið behov fyri hesum.

Tó mugu vit ásannað, og við gleði, at tað eru serfrøðingar í hesum mainstream akademiska kredsinum, sum heldur ikki trúgva á Gud, men sum óansæð, ikki lukka seg inn í einari verð av ynskihugsan og sum heldur velja at loyva teirra ynskihugsan at vera órógvað av logik og 'common sense' fakta. Ein slíkur var Robert Jastrow, sum doyði í 2008, ein agnostikari og leiðandi vísindamaður hjá NASA, sum eisini gjørdist stovnari og leiðari av ‘NASA Goodard Institute for Space Studies’.

Robert Jastrow



Í bók síni: ‘Until the Sun Dies: A Scientific History of the Universe From the Beginning to the End of Time’, úttalar hans seg um møguleikan av Guds tilveru, útfrá gransking innan stjørnufrøði, upprunafrøði, evnafrøði og lívfrøði.

Um møguleikan av Guds tilveru og gransking inn kosmologi og upprunafrøði skrivar hann:

Was it “Thine  all powerful hand that creates the world out of formless matter”? And this last question, more interesting than any other can never be answered; we can never tell whether the hand of God was at work in the moment of creation…(16).

The universe, and everything that has happened in it since the beginning of time, are a grand effect without a known cause (17).

An effect without a cause? That is not the world of science; it is a world of witchcraft, of wild events and the whims of demons, a medieval world that science has tried to banish. As scientists, what are we to make of this picture? I do not know…(17).

Now we see how the astronomical evidence leads to a biblical view fo the origin of the world. All the details differ, but the essential element in the astronomical and biblical accounts of Genesis is the same; the chain of events leading to man commenced suddenly and sharply, at a definite moment in time, a flash of light and energy’ (21).

Áhugavert at hesin agnostiski vísindamaðurin, sum ikki trýr á Gud, metir upprunafrøði og granskan av alheiminum, at vísa á møguligu tilveruna av einum guddómligum skapara, nakað sum vísindin annars hevur roynt at bannað.

Um lívfrøði og yvirnátturliga inngríban skrivar hann:

At Present, science has no satisfactory answer to the question of the origin of life on the earth. Perhaps the appearance of life on the earth is a miracle. Scientists are reluctant to accept that view, but their choices are limited; either life was created on the earth by the will of a being...or it evolved...spontaneously through chemical reaction...The first theory...is a statement of faith...The second is also an act of faith. The act of faith consists in assuming that the scientific view of the origin of life is correct, without concrete evidence to support that belief (52).

Jastrow er opinbart av tí uppfatan, at pástandurin, um at lív er uppruni úr ikki- organiskum evnið, er eins væl eitt dømi uppá trúgv, sum pástandurin, at lív má verða skapt ella tilætla av einari hægri veru.

Saturday, December 10, 2011

Er Bíblian álítandi (við Kristian Hansen)?


Fyrilestur við føroyska gudfrøðinginum Kristian Hansen er Bíblian álítandi. Seinnu helvtina av upptøkuni, tosar Jógvan Jacobsen um 'kynslívið' út frá einum kristnum sjónarmiði (eisini ein ómetaliga góður og grundleggjandi fyrilestur):



Thursday, December 8, 2011

Gudleysur hugburður: skeptisisma ella bara reint snævurskygdi?

Tað var ein ateistur, sum eg tosaði nógv við fyri fleiri árum síðani. Hesin var sjálvandi væl vitandi um, at andaligar og ónátturligar hendingar vóru staðfestandi fyri einari heimsmynd, sum ikki hóskaði hansara gudleysa og materialistiska hugburði. Hesin royndi tí á sinnið, við miklum ídni og snildum at burturforklára ymiskar yvirnátturligar hendingar.

Hesin hevði vitja eina kvinnu, sum hevði havt álvarsamar trupuleikar við gongulagnum. Minnist eg rætt mátti hon nýta eitt ávíst slag av skógvum og tiltíðir høkir. Kvinnan hevði verði á einum kristnum møtið har í hon var lekt frá likamliga óførleikanum. Í heimi sínum, vísti hon vini mínum læknaskjøl, myndir, skógvarnar og annað sum prógvaði, at hon einaferð stríddist við hendan ólekjandi likamligan veikleikan. Sjálvandi vóru tað onnur, sum kendu kvinnuna og sum persónliga kundu staðfesta tilburðin. Gudloysingurin fortaldi mær at hann var ráðaleysur hesum viðvíkjandi, at hann metti hetta at verða meiri enn ótrúligligt.

Kortini valdi hann ikki at trúgva myndum, vitnum, læknaskjølum, tólum. Niðurstøða hansara var, at eftirsum hann sjálvur ikki hevði sæð tilburðin, var tilburðurin slett ikki farin fram.

Sjálvandi hugsi eg at persónurin neyvan hevði víst slíkan fjákutan hugburð og desperata skeptisismu, um nøkur deydningahøvd úr plastik ella øðrum tilfarið, vóru løgd á rað og ein yvirhypotetisk søga, bygd á reina giting og ynskihugsandi hugfloð høvdu verði framløgd, um hvussu hesi kopiðir umboðaðu mennandi stigini av apumenniskjum, í einum tíðarskeiðið, sum fevndi seg yvir milliónavís av árum.

Hetta sigur kanska ikki so lítið. Kanska viðkomandi ikki var so skeptiskur sum hann legði upp--hmm, hvat var hann so? 

Motiverandi yvirskeptiskur?



Í samband við tað yvirnátturliga, segði honum frá um eina hending í Onglandi, har eg og ein týskur samverkatrúboðari, vóru farnir á eitt Toronto-rørðslu líknandi møtið.

Sum vit standa uppi og lovsangurin heldur fram, byrja manifestingarnar. Framman fyri okkum standa tvær kvinnur, báðar púru burtur í lovsanginum, við hondunum upplyftum. Knappuliga dettur tann eina aftur eftir, við fullari styrki og slær nakkan við fullari kraft í stólabakið. Nøkur sekund seinni, meðan høvd hennara enn darlar aftureftir í stólabakinum, fellur veninda hennara við somu styrki, eisini við nakkanum í stólabakið---skilji væl hví hetta ber heitið: 'slain in the Spirit'. 

  
Eg lúgvi neyvan tá eg sigi, at eg var sannførdur í at hesar báðar høvdu fingi álvarsamt mein, ja kanska enntá vóru deyðar. So ógvusligur var tilburðurin, at týski vinur mín, mátti til samtalu við eitt slag av sálarlækna-ráðgevara somu vikuna.

Men vóru kvinnurnar deyðar? Ehh...nei! Høvdu tær fingi tað minsta mein, ella merktu tær nakað til pínu eftir tilburðin? Nope! Vóru tær sitandi, eftir stoytin og eftir at hava verði uttan vit í 5-10 minuttir? Ófatiligt sum tað ljóðar, men heldur ikki. Til mína undran, vóru hesar við tað sama uppi á fótum aftur, við upplyftum hondum og tóku lut í lovsanginum--hvussu? Eg hevði hug at seta meg niður og grunda yvir, hvat eg júst hevði verið vitni til, meðan starvsfelagið mín hevði bestan hugin, at sleppa sær út og so langt burtur sum møguligt og skjótast møguligt.

Óansæð hvat ein heldur um at hetta fyribrigdi 'slain in the Spirit', um hetta verður virka av Gudi ella djevulinum, so var hetta ikki ein nátturlig hending.

Ein mátti verða ómetaliga sjúkur í høvdinum, at tíma, tora og kunna kasta seg niður, við nakkanum á eitt stólabak; møguliga eina madrassu, kanska eitt gólv við einum tjúkkum teppið, um ein dugdi at taka stoytin; men spontant á ein stól, við stólabakið? Viðkomandi hevði ivaleyst verið álvarsamt løstaður.

Men kvinnurnar báðar kastaðu seg jú heldur ikki niður, tær vóru vóru slignar niður, við fullari styrkið. 

Eg havi verið á líknandi møtum fyrr, eg havi verið vitni til hvussu fólk detta og verða lofta, og nøkur sum enntá spæla og leggja seg trygt í hendurnar á teimum sum skulu stiga hesum áðrenn tey raka gólvið. Men í hesum førinum var eingin at lofta, einki teppi, einki fyrireika, men heldur ein óvænta og spontan reaksjón sum rakti tveir persónar, nærum samstundis, og bara ein harður stólur at taka ímóti.

Eg stóð eins og týski starvsfelagið mín, skelkaður og málleysur; týðiliga var hetta ikki simpult hysteria, ella eitt tilfeldig av epilepsy. Um hetta var spæl frá teirra síðu, hví vildu hesar risikera, at gjørt sær sjálvum slíkt mein? Hví báðar, heldur enn tann eina? Hvussu kundi eg forklára styrkina í falli teirra og hví og hvussu bar so á, at hvørgin teirra fekk nakað sum helst mein av tilburðinum?

Tá eg greiddi ovurnevnda gudloysingum um hendingina, kendi hann seg enn einaferð noyddan at verja materialistisku heimsmyndina. Hann greiddi frá einum øðrum tilburið, sum hann sjálvur helt verða eina hending av somu nátturu.
Hesin hevði verið í SMS ein leygarmorgum og sá eitt 1-2 ára gamalt barn henga seg út úr einum barnavogni. Og so hendi skaðin, barni datt úr vogninum og slóg høvdið í gólvið.
Við hesum grundgav hann fyri, at hendingin á pinsamøtinum neyvan svaraði til nakað ónátturligt, eftirsum barnið í SMS heldur ikki fekk nakað mein.

Tja…skal eg svara fyri meg, so havi eg verið vitni til verri tilburðir enn hendingina í SMS. Fyri nøkrum árum síðani, í Birmingham var eg vitni til, at ein nýðføðingur, var tveittur út úr einum brennandi bygningi frá aðru hædd. Líttla barnið lendi flat við høvdinum á einum borið, hareftir at allur kroppurin rakti jørðina. Veit ikki um barnið kom heilskapa frá tilburðinum.

Kortini munaði hetta einki móti tí hendingini vit vóru vitni til á møtinum. Barni í SMS hevði ikki langan veg at koma niður og var heldur ikki sligi niður í gólvið við fullari styrkið. Pinkubarnið í brennandi bygninginum er ein hending av øðrvísi kaliber, men kroppurin og høvdið vóru væl innballa og barnið græt sjálvsagt illa-tað fekk also mein. Í hvørgum førið, vóru hendingarnar framdar við tí ynski at skaða seg sjálvan. Í hvørgum førið var talan um eina kraft, sum slóð viðkomandi niður við fullari styrkið, eins og vit sóu á Toronto møtinum.

So hvat hendi á hasum møtinum?

Eg tori ikki og havi ongan rætt til, at bólka allar gudloysingar soleiðis. Men gudleysi vinur mín var yvirskeptiskur og hetta er vorðin ein týðandi trendur, tíðaverri.
Sjálvur haldi eg tað hava stóra týdning at vit eru kritisk og skeptisk, men er slík skeptisisma grunda á motiverandi hugburð, so er einki at vinna uttan at villeiða seg sjálvan.

Hugburðurin hjá hesum gudloysingi var slett ikki skeptiskur, heldur var hann drivin av kritiskum treiskni, totalari desperatheit og reinari býttisligheit. Slíkur hugburður er á ongan hátt vísindaligur ella opinsinnaður.  Líknandi hevur eisini gjørt seg galdandi innan gransking, har í alt tað sum minnur um, ella bara indikerar møguleikan fyri tí yvirnátturliga (so sum tíðarfestingar av Evangeliumskelduni enntá, etc), verður vraka, avnokta, til látursgjørt, prógv ella ikki.

Tá er illa statt við viðger av sannleika og fakta í okkara samfelagið!

Wednesday, December 7, 2011

Hin ónátturligi Heimurin 1: Djevlar og andamaning

Filmurin: 'The Exorcism of Emily Rose'
 Nú hví skrivi eg eitt innlegg um demonar og andamanan? Nei, hetta er ikki tí at eg fjeppist í hesum evninum; men í høpinum av trúarverju, veit eg at hetta er við til at sáa iva um ein heim sum nøkur pástanda er reint og slætt bara nátturulistiskur. Tað vísir seg eisini at andamanan eins væl og pástandurin um undur, hava rørt undir mongum kjakum gjøgnum tíðirnar; filmurin ‘The Exorcism of Emily Rose’ er eitt týðiligt dømi um hendan trendin.

Eg fari í hesum innlegginum, ikki at sitera hendingar og viðgerðir frá bókum og upplivingum hjá øðrum, men heldur grundgeva frá mínari egnu uppliving og teimum spurningum og argumentum eg havi fyri og móti demonum og andamanan.  

'The Last Exorcism'
Eg má játta at eg havi sæð hópin av exorcist filmum, ikki serliga kristiligt veit eg, serstakliga tá Paulus sigur: ‘haldi tykkum frá øllum illum hvussu tað enn sær út’. Men kanska er tað ein orsøk til, at eg havi loyvt mær at sæð fleiri slíkar ræðufilmar. Fyri nøkrum árum síðani, sá eg filmin ‘The Exorcism of Emily Rose’, sum sigst um, byggir á veruligar hendingar. Seinasta ár sá eg ‘The Exorcist’, sum eisini sigst at byggja á veruligar hendingar (sjálvt um eg havi mína skepsis). Fyri nøkrum mánaðum síðani sá eg ‘The last exorcism’, um ein fráfalnan pastor, sum roynir at prógva, at tilstandurin at verða settur av einum djevli ella illum anda, bara er ein sinnisligur tilstandur, uttan ónátturliga ávirkan. Tað sum eg haldi verða undirhaldandi, tá eg síggi ein slíkan film, eru tær desperatu royndirnar at forklára hendingina og manifesteringarnar nátturliga. Eitt nú í ‘The last Exorcism’, har í forkláringin ljóðaði uppá stress, orsaka av ringari samvitsku.
Men hatta er sjálvandi filmverðin og eingin má halda, at eg draga mína niðurstøður frá einum ella fleiri filmum.

Tó, so havi eg verði í trúboðaratænasta í fleiri asiatiskum londum í fleiri ár. Hetta eru lond har djevla og andadýrkan hoyrir gerandisdegnum til og har hendingar av tí ónátturliga slagnum, eru nógv vanligari enn á okkara leiðum. Í teimum umstøðunum havi eg sjálvur sæð demonar og tykist við at reka út illar andar.

Sum ein typiskur vesturlendingur má eg viðganga, at eg mangan havi verði skeptiskur og roynt at gera mun á hvat í veruliga er andaliga íbirt og hvat er hysteria. Í summum førðum havi eg havt varhugan av at hesi kanska heldur vóru sinnisjúk, spældu ella bara gjørdu seg upp, men í øðrum førum, mátti eg bíta í meg at hetta var heilt avgjørt ekta.

Eru demoniskar manifesteringar óveruligar?

Tað vóru asiatar sum eg starvaðist við, sum týðiliga gjørdu mun á eitt nú illum andum og sinnisjúku. Tað hjálpir tí ikki at argumentara at hesi kristnu í Asia bara eru hysterisk og rokna alt fyri demonar. Áðrenn eg góðtók tann andaliga faktorin, mátti eg fyrst útilukka nátturlig alternativir; tildømis at tilstandurin hjá hesum mongu, sum eg var vitni til, møguliga bara var eitt spæl hjá tí einstaka. Men hetta alternativið fall eins og tann fyrra. Tildømis undraði tað meg serstakliga, at undir møtunum vóru tað oftani muslimar, sum komu við onkrum í familjuni, sum var vorðin yvirtikin av slíkum kreftum. Hetta er vorðin vanlig tilgongd í landinum Pakistan, tí bløðini í Pakistan heita á muslimar um ikka gera nýtslu av kristnu kraftini fyri at bjarga familjulimum úr slíkari demoniskari vanlagnu. Tó, so tykist tað, at slíkar ávarðingar og áheitanir ikki at hava havt tað stóru ávirkan og muslimarnir í Pakistan tykjast verða klárir yvir, at okkurt er við bøn og andaligum autoriteti í samband við navnið og persónin Jesus Kristus, sum far hesar kreftir at víkja. Hetta útilukkaði í mínum førið mistankan um at hesir einstaklingar spældu besettir. Tildømis, hví skuldu muslimar givið Kristindóminum slíkan ans og æru, serstakliga tá hugsa verður um hetta viðurkennur Kristindómin og niðurgerð islamsku religiónina? Slíkt hevði man neyvan vanta av muslimum í einum landið, har Kristindómur annars er undirlagdur bæði hatur og ágang. Einasta forkláringin mátti tí verða, at muslimar uppliva eina andaliga makt í Kristindóminum, sum veruliga riggar. Hetta uppfati eg, sum at hesir mongu muslimar (kanska í tíggjutúsundatalið) ikki spæla. Og hví skuldu teir og onnur spæla?
Her spælir ein annar faktorur seg inn, tann at Pakistan, eins væl og fleiri onnur asiatisk lond eru ærumentanir. Sjúka, illgerðir og ómoralur, leggur eina heila familju og oftani teirra næstringar undir bæði niðring og útisteinging. Hvussu so, tá ein er settur av illum andum? Er tað logisk hugsan at hesi vildu spælt svøk ella drigið familjulimir til kristin møtir, um støðan ikki veruliga var so hættislig? Vildi ein ung genta tildømis spælt djevlayvirtikin, vitandi at hennara framtíðar møguleikar verða álvarsama skerdir? Eg kann fara skeivur í fleiri førum, men í flestu førum loyvi eg mær aftur at ivast.

Er talan um sinnisjúku?

Hetta kundi tí týtt uppá at hendingarnar ikki eru spæl, men er so orsøkin kanska sinnisjúka heldur enn demonisk? Aftur loyvi eg mær persónliga at ivast um hetta alternativið í flestu førum. Tiltíðir havi eg saman við øðrum, veriði tilkallaður, at dríva ein demon út, har talan var um eina nátturliga orsøk, men hetta var langt frá tí vanliga. Tey dømir sum eg persónliga kenni mest til, kunnu hvørki ávísast til ein sum er sinnisjúkur, til schizophreni ella epilepsi.
Í flestu førum kundi persónurin, eina løtu tykjast normalur, men dettur, ristist og manifesterar ógvusliga, tá hann hoyrir kristna bøn ella kristnan lovsang, uttan at hesin endiliga nakrantíð hevur havt nakra ávirkan frá, ella bakgrund í Kristindóminum.
Eftir einari løtu av bøn og djevlaútdrívan, byrjar illi andin veruliga at rópa, tosa, hótta, háða, spotta og niðurgera okkum, Gud og Jesus inntil hann tilseinast má sleppa persóninum og fara, vanliga við einum skríggið.  Dømir sum eg ikki havi verið vitni til, vísa at persónur broytist í andlitið, hárið stendur upp og røddin umbroytist.
Eftir hetta vaknar persónurin, útmattaður, tystur, ikki vitandi hvat er áfatt, men óansæð so er hann normalur; hetta kann tí ikki samanberast við tilstandir av meiri nátturligum orsøkum.

Er talan um hysteria?

Men hvussu so við hysteria? Eg má siga, at eg havi ongantíð heilt fata logikkin við hesum argumentinum, eftirsum hesi í fella fyri hesi vanlagnu, vanliga stríðast í tí loynda, í teirra heimum og ikki undir religiøsum samkomum. Tað at vit oftani síggja slík manifestera eitt hvørt í religiøsum samkomum, kristnum ella ikki, er tí at hesi javnan koma til slík tiltøk tí tey leita sær eftir hjálp.

Ein ómetaliga góð viðgerð av hesum omanfyrinevnda, í ljósinum av sinnisjúku, epilepsi og hysteria, har í viðkomandi út frá práti við gudfrøðingum, psykologum og læknum, skilir hesi frá demoniskari ávirkan, er at finna í bókini hjá W.G. van Dam ‘Befrielse fra Besættelse’ (s.41-94). Ein onnur ómetaliga góð viðgerð av evninum er bókin hjá John L. Nevius ‘Demon Possession’, sum er gomul men vísir á at evnið er ein stór vísind í sær sjálvum.

Søgurnar og hendingarnar eru nógvar, men eg fari ikki dvølja meiri á hesar. Tað sum eg haldi verða av týdningi er, at mitt í okkara nátturulistiska ‘be about’, er ein verulig og livandi andaverð. 

Friday, December 2, 2011

Nýggjastu Søguligu granskingarnar um kristnu Bíbliutekstirnar grundgeva fyri, at tekstirnir eru søguliga álítandi (ein ávísan til Birger Gerhardsson)


Nýggjastu søguligu granskingarnar um kristnu bíbliutekstirnar grundgeva fyri at teksturin er søguliga álítandi. Í hesum innleggi vísi eg á tað rákið, sum hevur gjørt seg galdandi síðani 60ini, við granskarum sum tildømis Birger Gerhardsson, Rainer Riesner og Samuel Byrskog, og í seinastuni við Richard Bauckham. Hendan gransking sum ikki byggir á undanfarnu bíbliukritisku hypotesurnar og tess motiv baseraðu metodir, men søguliga keldutilfarið, vísir at tey kristnu líka síðani tíð Jesusar, bæði varveittu og høvdu førleikan og ynski at varveita teirra traditiónir.

Bíbliukritikkur hevur ómetaliga áhuga í mínari verð, eftirsum hendan granskingin, er avgerðandi fyri tað søguligu áskoðanina til tekstin og tess innihald. Hetta eru allir granskarir greiðir yvir, vitandi at søgulig staðfesting av ávísum elementum í Nýggja Testamenti kunnu tileinkisgera aðrar religiónir og filosofiskar áskoðanir.

Gjøgnum seinastu tvey hundra árini, er bíbliukritikkurin farin gjøgnum miklar broytingar. W.G Kummel vísir á, at nærum allar hypotesur byggjandi uppá rationalismu og aðrar áskoðanir, upp til byrjanina av 20 øld eru vrakaðar. Enntá tey máttmiklastu ástøðini so sum Q (kelda) ástøði, stendur ídag fyri skotum, bæði beinleiðis frá andstøðuni, so sum David Goodacre, og meiri óbeinleiðis av tí nútíðar slóðbrótandi tilgondini, umboða av eitt nú Birgir Gerhardsson og Richard Bauckham. Hetta innleggi viðgerð ávíst um hesa gransking sum tey flestu ivaleyst eru óvitandi um.

Niðurstøðan má tí verða at søgukritiska bíbliugranskingin er slett ikki so søgulig, sum tað so mangan verður billa okkum inn. Í veruleikanum eru pástandirnir flótandi og áhaldandi broytandi, alt avgerandi, eftir teirri filosofisku tilgongdini og rákinum sum samfelagið og tað akademiska má boyggja seg undir. Seinastu tvey hundra árini hevur gudfrøðin tí verði undirlagd ávísum trendum: Hegel, rationalismu, formkritikki (Dibelius, Bultmann og aðrir), redaktiónskritik (Marburgarnir og aðrir), eins væl og frá ávísum granskarum sum taka stóru lopini frá einari faktión til eina aðra (har hugsi eg um Schweitzer, Bart Erhman og aðrar).

Hesir (bíbliukritikkarir) løgdu slóðbrótandi akademiskar lógir fyri hvussu evangeliini og Kristindómur skuldu og skal skiljast, granskast og viðgerast. Hesir avgerða oftani útgangstøðið og niðurstøðuna.
Eftirsum ein anti-kristiligi pro-nátturalistisk filosofi nógva staðni hevur gjørt krav uppá monopolin, hevur úrslitið oftast verði negativt innstilla og Kristindómurin er harvið framlagdur sum ein trúgv, í er grunda á óveruleika, falsan og aldargamlar óførleikar.
Úrslitið er, at í dag, munnu tey flestu halda fast uppá hesar skeivu, motivstýrdu søguligu niðurstøðunum, sum ikki eru grundaðar á erliga gransking, men heldur bias og tað sinnisró, sum slík grundgeving gevur einum, sum velur at halda uppá eina nátturulistiska heimsmynd ella eina aðra religión enn Kristindómin.

Men hvussu tryggur er ein at tilknýta seg hesari áskoðanini? Flestu er neyvan varðin yvir, at negativi kritikkurin í nýggjari tíð, ikki stendur seg so væl akademiskt sæð, og at tey elementini, sum nú grundgeva fyri einum søguligum Jesus førka seg nógv nærri tí Nýtestamentligu myndini enn teimum kritiskum hypotesum sum kritikkarin framleggur. Hetta nýggja gjøgnumbrotið innan søgubíbliugranskan eru nú framstandandi í nútíðar gransking. Longu í 1979 skrivar Patrick Henry um eitt nýtt rák innan bíbliugransking:

New Testament scholars themselves have practiced the high-powered focusing of their historical microscope for such a long time that they can slip right past the point at which something might be seen in perspective. For example, at a recent symposium on the relationships among the Gospels, a classical historian remarked that he had studied carefully the second-century for the tradition that Mark’s Gospel reflects directly the reminiscences of Peter…he was puzzled that nearly all New Testament scholars treat that tradition about Mark’s Gospel with severe skepticism’ (Patrick Henry, New Directions in New Testament Study, s. 33-34).

Tað er áhugavert at nógvir granskarir í 70-80unum broyta holdning, og enntá viðganga at teir áður ikki høvdu dirvi, at seta seg upp móti kritiska monopolinum. Henry sipar her til eitt symposium í USA, seinast í 70unum. Men um somu tíð, í Evropa, fekk bíbliukritikkurin nógv ógvusligari skot fyri bógvin.

Avrik Birger Gerhardssons

Í hesum sambandi skal eg nevna svenska gudfrøðingin og søgugranskaran Birgir Gerhardsson. Í 1961 skrivar Gerhardsson bókin: ‘Memory and Manuscript: Oral Tradition and Written Transmission in Rabbinic Judaism and Early Christianity’.


 Í verkið sínum framleggur Gerhardsson, søgulig prógv fyri at Kristindómurin í fyrru helvt av fyrstu øld, var væl skipaður; at tey fyrstu kristnu vóru væl kunnað um søgu og uppruna teirra og um læru og søgu Jesusar og høvdu bæði motivi, førleikan og metodirnar fyri at varveita og yvirføra hesar traditiónir nærum orðarætt. Hetta var gjøgnumbrot, tí hendan granskingin hjá Gerhardsson afturvísti teimum heilt grundleggjandi faktorunum í bíbliukritisku søgugranskingini.

Flestu er kanska ikki klár yvir, at negativi kritikkurin av evangeliumskelduni, ikki er ein søguligu viðgerð av tekstinum ella søgubakgrundini, tí kritikkurin kann bara grundgevast fyri, um prógvast kann, at tey fyrstu kristnu vóru heilt óskipa og tørvaðu førleikar at varveita informatión og ikki høvdu ynski um at gera so; hetta útgangstøðið er vilt hypotetiskt og Gerhardsson, við sínum denti á søgugranskan vísti hesum hypotesum aftur.

Gerhardsson var tó bara byrjanin, eftir gjøgnumbrotið fylgdu fleiri granskarir eftir, so sum Rainer Riesner og Samuel Byrskog, sum førdu granskingina uppá enn hægri støðið. Heimskendi gudfrøðingurin Ben F. Meyer, hevur úttala seg um hesa gransking sum eina nýggja tíð innan bíbliusøgugranskan.

Reaksjónin í Evropa

Gjøgnumbrotið hjá Gerhardsson skapti mikið postyr í akademiska heiminum. Í Evropa lupu Marburgarnir (lærisveinarnir hjá Rudolf Bultmann) á; serstakliga kann nevnast aftursvarið hjá Kasemann í einari ávísari grein í 1963 og seinni bókin ‘The path of Gospel tradtion’ sum var útgivin av formkritikkarum í 1983. Men hvørgar av hesum form og redaktisku kritisku royndunum, at afturvísa Gerhardsson sligu ígjøgnum. Greinin hjá Kasemann munaði so at siga einki og formkritikurin var longu ein fallin hypotesa. Tað sum verri var (fyri negativa bíbliukritikkin), var tann opinleikið, sum fleiri týskir redaktiónskritikkarir fóru at vísa móti granskingini hjá Gerhardsson. Tað tyktist at eins og teir gomlu Marburgarnir vrakaðu lærimeistara teirra Rudolf Bultmann, so vóru lærisveinarnir hjá gomlu Marburgarunum klárir, antin at vraka ella taka ávísan avstand frá hesum nærmastu eftirfylgjarum Bultmanns. Í 1964 skrivar redaktiónskritikkarin Otto Michel, eina meiri positiva grein um granskingina hjá Gerhardsson. Í 1976 bjóðar hann Gerhardsson til Holzhausen at halda fyrilestrar og í 1980 fekk Gerhardsson innbjóðing frá sjálvum eftirfylgjara Kasemanns, Peter Stuhlmacher at halda fyrilestrar í Tubingen. Í 1980 var enntá eitt symposium hildi, har í allar síðir av kjakinum vóru javnt framlagdar. Hetta avgjørdi ómetaliga nógv fyri slagi í Evropa, granskingin hjá Gerhardsson var nú blivin almenna staðfest og kundi verða viðgjørd sum akademisk.

Tann veruliga mótstøðan kom tó ikki úr Evropa, men hinumegin Atlantarahavið.

Morton Smith og Jacob Neusner

Her er serstakliga vert at nevna kenda bíbliukritikkarin Morton Smith. Og hvør er so Morton Smith og hví er tað neyðugt at nevna mannin í hesum høpinum? Tað er av stórum týdningi at fáa hetta við, fyri at lýsa styrkina í tí gransking sum Gerhardsson hevði framlagt tí akademiska heiminum og styrkina av tí mótspælið sum tók seg upp mótvegis gjøgnumbrotinum. Smith var ikki bara, ein hvør sum helst og sjálvur Barth Ehrman, lýsir í bókini ‘Lost Christianities’ Morton Smith stórum orðum:

‘This was one of the truly brilliant scholars of ancient Christianity in the late twentieth century: massively erudite, enormously well-read, and, to put it bluntly, an intellectual cut above most of the academics he had to contend with. And he knew it…Morton Smith was not someone to cross words with. Morton Smith spent the bulk of his career as professor of ancient history at Columbia Univeristy. His learned scholarly contributions covered many fields: Greek and Latin classics, New Testament, Patristics, second-temple Judaism rabbinics. Few could match his range or depth (70)…Smith’s own teacher at Harward, Arthur Darby Nock, one of the few people in the field who could probably claim intellectual superiority to Smith in several of his own areas of expertise (82)’

Ein skuldi trúð, at søguligur veruleiki og sonn álítandi gransking um Ur-kristindóm og kristnu tekstirnar, gingu hond í hond við ein slíkan akademiskan orrustumann. Men sum eg eisini skal koma inná, so var ikki. Morton Smith sum annars var serfrøðingur innan rabbiniskan jødadóm í fyrsta árhundra, var júst maðurin, sum hevði akademiska førleikan at loypa í krovið á Birgir Gerhardsson. Men álopið kom ikki beinleiðis frá Smith. Tað var næmingurin hjá Smith, tann ídag, nógv umrøddi gudfrøðingurin og søgugranskarin Jacob Neusner, sum fór í holt við at vísa granskingini hjá Gerhardsson aftur. Smith var av tí uppfatan at tær metodir Gerhardsson pástóð at tey kristnu nýttu, í teirra varveitslu av evangeliumskelduni, vóru metodir sum ikki vóru tiknar í brúk fyrrenn aftaná fall Jerusalems í 70unum. Hetta gjørdist tí bæði útgangstøðið og niðurstøðan hjá Neusner mótvegis Gerhardsson.

Áhugarvert er tað, at flestu bøkur skrivaðar av bíbliukritikkarum, um Ur-kristindóm og keldukritik sipa til Gerhardsson og sjálvandi til mótargumentini hjá Smith og Neusner, um at rabbinisku metodirnar at varveita informatión, ikki vóru tiknar í brúk fyrrenn eftir fall Jerusalems.

Gerhardsson vindikeraður

Trupuleikarnir við mótspælinum hjá Morton Smith, vístu seg fyrst og fremst at verða maðurin sjálvur. Smith gjørdi seg skyldigan í at forfalska aldurgamlar tekstir, tildømis vælkenda ‘The Secret Gospel of Mark’ (Bart Ehrman, Lost Christianities, s.67-89 og Craig A. Evens, Fabricating Jesus, s.94-97). Spurningurin má tí framstanda, sum onnur eisini gera vart við, um maðurin vísti akademiska óerligheit á øðrum økjum eisini.

Næsti trupuleiki vísir seg í tí akademisku nýtsluni av Smith og Neusner .Tað syrgiliga við hesum er, at hesir granskarir antin hava verði óvitandi ella hava gjørt sær galt av óerligheit? Eg loyvi mær at halda meg til fyrra pástandin, hóast alt, er serkøni innan Q og keldukritik, ikki einsbetýðandi við, at ein granskari er serkønur innan ‘munnligari informatións yvirførðing’ og ‘eftirkomara eftirlitið’. Hendan niðurstøða bjargar kanska umdømið hjá Kloppenborg og øðrum stórum granskarum, sum uttan víðari, bara hava gjørt sær galt av pástandinum hjá Neusner, men hetta vísir eisini at søgukritiska bíbliugranskingin, skal takast við størsta varðsemi.

Tað undrar meg eisini, at í hesum førið hava granskarir víst ein einsíðis hugburð, tildømis eru tað fáir, ella rættari sagt eingin av hesum, sum nevna vælkenda Bíbliukritikkarin E.P. Sanders, eisini ein autoritetur í Kristindómi við atlitið til fyrsta árhundra Jødadóm. Í bókini ‘Studying the Synoptic Gospels’ dettur Sanders í hina grøvuna við pástandinum, har hann pástendur, at jødar í fyrstu helvt at fyrsta árhundra ikki førkaðu seg inn í eina tíð, har førleikin av oralskari informatións yvirførðing vildi gerast galdandi, men heldur at jødar høvdu førka seg frá eini slíkari tíð, og inn í eina tíð har teirra skrivligu og lestrar førleikar fóra at verða eitt eindømi í aldargamlari søgu. Men hetta er jú rein mótsøgn innan akademisku granskingina. Hvussu í allar tí víðu verð kunnu kritiskir granskarir, við serkunnleika til sama evnið, verða so langt frá hvørjum øðrum skotnir?
Her rísir jú ein avgerandi trupuleiki seg upp, skal eg trúgva Neusner ella Sanders? Og synd at siga, so er hetta langt frá eitt eindømi innan Bíbliukritikki.

Hærnast er tað harmiligt at hesir kritikarir ikki nevna, eitt nú Rainer Riesner og Byrskog sum eftir royndini hjá Neusner, at afturvísa Gerhardsson, megnaðu at vindikera Gerhardsson og vísa atfinningunum hjá Neusner aftur (Birger Gerhardsson, The Reliability of the Gospel Tradition, s.xix).

Men størsta viðurkenningin av gjøgnumbrotinum hjá Gerhardsson, kom nøkur ár seinni. Hetta vísti seg at verða ein heldur óvanta kelda, tí viðurkenningin kom frá ongum øðrum enn Neusner sjálvum. Í aðru útgávuni av bókini hjá Gerhardsson, er ein heilur kapitul halgaður til Neusner, har í Neusner umberð seg fyri áðurnevndu bók sína og úttalisini mótvegis Gerhardsson. Somuleiðis tekur hann avstand frá Morton Smith, játtar at kritikkarir uttan himpr gloyptu pástandum hansara uttan nakra gjølla gransking og eggjar teimum við áhuga í nýtestamentligari gransking, at lesa bókina hjá Gerhardsson (Memory and Manuscript, sí forword av Jacob Neusner):


Tá eg læs hetta, hugsaði eg: ups, allar hesar djúpu bíbliukritisku, gudfrøðiligu bøkurnar, skrivaðar av heimsins kendastu og leiðandi autoritetum um tekstkritik og uppruna Kristindómsins, bøkur sum eg havi grava meg ígjøgnum, tá eg fullførdi mín BA og MA, fóru allir hesir veruliga skeivir?

Thursday, December 1, 2011

Hevði Darwin Rætt?


Fyrr í árinum tóku Hans Andreas Sølvará og Heðin Lamhauge lut í einum kjakið á ráðstevnuni ‘Er Gud Deyður’. Evnið teirra millum snúði seg serstakliga um vísindina í einum lívsfrøðiligum høpi, við heitinum: ‘Hevði Darwin Rætt’? Eg havi fleiri ferðir havt ætlanir at skriva ávísar viðmerkingar um ráðstevnuna, á blogginum, men kom ongantíð so langt.
Men nú bar tað so á, at Sølvará og Heðin báðir luttóku í einum prátið, í útvarprinum, har í báðir umrøða sjónarmiðini. Hetta innleggi eru nakrar fáar viðmerkingar til tað sum har var framlagt.

Í prátinum avnoktar Sølvará ikki, at menningarlæran er ein vísindalig teori, men ein teori sum hann kortini metir at verða sonn. Sannføringin er bygd, sum hann sigur, á tað nýggjasta innan lívfrøðina, serstakliga nevnir hann metodina hjá Karl Popper, sum er av tí fatan, at um tað ikki hevur eydnast at falsifisera eitt ávíst ástøði, er teoriðin ivaleyst at rokna sum álítandi.
Eftirsum eg ikki eri vísindamaður, fari eg ikki gera meg inn á menningarlæruna á hesum sinni, tó at spurningarnir frá mínari síðu, ivaleyst eru nógvir.
Persónliga haldi eg hesa viðgerð av einum evnið verða praktiska, so leingi ástøði ikki fanatiskt sæð, skal varveitast sum eitt grundleggjandi fakta og tað er mín kensla at so er. 


Eg undrist bara yvir, hví hetta ikki eisini tykist at verða framgangsmátin sum Sølvará og aðrir, fylgja í teirra viðgerð, av eitt nú Evangeliumskelduni, har í hypotesir og ástøðir, sum eru óneyðugar, tíðarvillandi og oftani veruleikafjarðar, flúgva okkum um oyrini. Í høpinum av søguligu granskingini av Evangeliumskelduni, verða hesar hypotesir áhaldandi framlagdar sum vóru tær fakta og søguligu veruleikin oftani kúgaður. Hesar hypotesur og hesi ástøði innan bíbliusøgranskan kunnu jú oftani falsifiserast, alt ímeðan keldutilfarið sum ikki líkar kritikkarinum, kann staðfestast nógv betri enn menningarlæran. Er tað nakar við mær sum varnast mótsøgnina? 

Víðari í prátinum leggur Heðin upp til, at menningarlæran heldur enn at verða væl grundfest, er vorðin væl og virðuliga vard; við øðrum orðum sleppur hon ikki at verða afturvíst. Harnast fastheldur hann, at menningarlæran, sum dregur frá ymiskum vísindaligum økjum og ástøðum, verður eftir hesa samanlegging klødd í ein ávísan ham, hareftir við tí tilgongd, at úrslitandi niðurstøðan verður tulka til at passa einari ávísari heimsmynd; í hesum førðinum tí nátturulistisku, har í Gudurin verður skyldur frá.
Fyri Heðin, er hetta dømi uppá at darwinisman, eftir núverandi tilgongd, er nógv meiri politisk, heldur enn vísindalig.


Persónliga haldi eg, at Heðin í hesum føri, vísur á eina meiri álvarsama og dapra síðu í kjakinum millum darwinistar og tey sum ivast um ástøðið. Her tykist tað at darwinisma er ein meining, sum grunda á ástøði, drívur eitt monopolspæl, har í mótstríðandi síðan, javnan verður demonisera og enntá til tíðir, tvungin at tiga.

Henda dapra myndin er heldur ikki so veruleikafjar. Tað er í hvussu er ein veruleiki, at øðrvísihugsandi, verið tað seg kreationistar ella slík sum hava ivamál um darwinismuna, oftani hava verið úti fyri ómetaligum ágangi í tí akademiska leikpallinum. Jerry Bergman í bókini ‘Slaughter of the Dissidents’, viðgerð ein hóp av slíkum søkum úr USA og talið á dømum, bara í USA, sigst at kunna liggja upp í móti 100.000. Kann hetta forklára tað stóra fleiritalið av evolutionistum og teir fyrimunir og makt hesir hava í granskingini, útgangstøðinum, niðurstøðuni, eftirmetingini og kjakinum?
At hetta er blivi eitt politiskt stríð mótvegis trúgv og religión, sæst eisini týðiliga aftur í úttalisinum hjá kenda vísindamanninum og ateistinum Steven Weinberg, sum einaferð helt fyri: ‘Um vísind kann oyða religiøsu ávirkanina á unga fólkinum, so haldi eg, at hetta møguliga er tann mest týdningarmikla íløga vit kunnu gera’ (Dinesh D’Souza, What’s so Great about Christianity, s.25).
Eg haldi tí, eg kann taka undir við Heðin, tá hann sigur, at darwinisma ídag, oftani tykist at grunda í politikki, ella tað sum vit av røttum kunnu kalla motiv ella maktstríð.

Aðrastaðni í prátinum gerð Sølvará sær galt av ‘fleiritals-argumentinum’. Her hevur hann sjálvandi rætt í pástandinum, at flestu lívfrøðingar ikki eru samdir við Heðin; men skulu vit nú aftur gera okkum galt av fleiritalinum? Hevur fleiritalið altíð rætt? Hevur søgan lært okkum at fleiritalið altíð hevur rætt? Stuttligt, tí eftir at hava kjakast um religión við ikki-kristnar føroyingar í eitt ár, verður sama ‘fleiritals-argumentið’, javnan tikið uppá tal. Tá eg so tiltíðir hætti mær at nýta hetta sama argumentið, gera hesir ikki øðrvísi, enn at vraka argumentið og harvið mótstríða sínari egnu framferð og útgangstøðið.
Sølvará hevur enntá nýtt sama argumentið í einum gudfrøðis-søguligum høpi, í samband við Bíbliutekstin. Men í tí høpinum kann argumentið av fleiri orsøkum, slett ikki altíð nýtast og um tað kann og vit kunnu yvirføra hendan saman holdning til menningarlæruna eisini, so fer ivi mín um menningarlæruna bara at økjast munandi meiri.

Í samband við pástandin hjá Heðin, at menningarlæran er blivin partur av einum politiskum maktkampi, svarar Sølvará at menningarlæran hevur verið nýtt politiskt av social-darwinistum. Men leggur hann aftrat, at atomfrøði eisini kann brúkast til gott og ilt, sum tí sigur líka lítið um veruleikan av menningarlæruni sum atomvápn siga um atom.
Veit tó ikki heilt, um hatta var tað sum Heðin meinti við, men eg kann fara skeivur. Haldi at Heðin vísti á, at darwinisma hevur verið brúkt politiskt, í tann forstand, at ástøði hevur skula staðfest ella grundgivi fyri einari nátturligari tilveru, har Gudurin antin er uttanfyri, ella slett ikki eksisterandi. Fyri nógvar social darwinistar, er hetta sjálvsagt eitt útgangstøði, men fyri nógvar darwinistar, er hesin holdningur, sum heild, ivaleyst eisini generelt ráðandi.
Í hesum sambandi, hevur tað hevur verið nógv kjakast á ‘Kristindómur Svarar’, um at menningarlæran hevur etiskar trupuleikar við sær. Hetta kemur oftani til sjóndar innan social darwinismu og er eftir Dawkins at døma, ein dapur veruleiki sum óansæð socialdarwinismu ella ikki, hvílir undir ástøðinum.
Her hava mong sjálvandi kritisera menningarlæruna og lýst ástøði, sum bæði óetiskt og sosialt vandamikið. Hetta var eitt nú tann stóra fløkjan, sum kommunistarnir máttu loysi seg úr, eftir at hesir í teirra tekstum myndaðu samfelags tilgongdina og etik, við nátturligu menningina lýsta av Darwin og øðrum og eirindaleysu ‘survival of the fittest’.

Eg eri tó púra samdur við Sølvará, at hetta ikki vísir darwinistiska ástøðinum aftur, men eg geri meg kortini ikki heilt klókan uppá analogiði, tá hann leggur dent á, at atomgransking eins væl og menningarlæran kann nýtast til gott og ilt.
At darwinisma var nýtt at greiða frá rættari samfelagstilgongd, er ein týðiligur trendur í mongum 19-20 ølds tekstum. Veit ikki heilt, hvussu etisk, social-samfelags filosofi, har í menniskjasamfelagið, sum annars kann eftirapa seg tilgongdini í menningarlæruni, kann eftirapa seg atburðinum hjá atomum og hví vit yvirhøvur skuldu? Men hetta var nú ikki tað haldi eg, sum Heðin kom inn á kortini.

Gleði meg at fylgja við kjakinum í framtíðini og vóni at kjakið verður áhaldandi.

Lurta eftir prátinum á Kringvarpinum:

http://www.kringvarp.fo/Archive_Articles/2011/11/29/Hevi%20Darwin%20rtt

(onkrar broytingar eru gjørdar í hetta innleggi)